مثلث آتش چیست و چه تفاوتی با هرم آتش دارد؟ + نحوه مهار آن

آتش‌سوزی‌ها اغلب غیر قابل پیش بینی و بسیار مخرب هستند و می‌توانند باعث تلفات جانی شدید شوند. درک نحوه عملکرد آتش می‌تواند به ما برای پیشگیری، پیش بینی و کنترل آن کمک بسیار زیادی کند. یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مفاهیم، مثلث آتش است. اگرچه بسیاری از افراد می‌دانند که مثلث آتش چیست و چه نقشی در اهمیت استفاده از سیستم اطفا حریق دارد؛ اما در این مقاله قصد داریم برای افرادی که اطلاعاتی در این مورد ندارد به طور کامل این مثلث را شرح دهیم.

مثلث آتش چیست؟

مثلث آتش در واقع یک مفهوم است که توضیح می‌دهد چه عناصری برای به وجود آمدن یک حریق مورد نیاز می‌باشند. این مثلث از سه عنصر گرما، سوخت و اکسیژن تشکیل شده است. بدون هر یک از این سه عنصر، عملا آتش نمی‌تواند شروع شود یا خود را حفظ کند. برای آشنایی بیشتر با هر یک از این سه عنصر با ما همراه باشید.

گرما: عنصر اول

گرما یکی از مهم‌ترین مواردی است که برای مشتعل کردن آتش باید وجود داشته باشد. گرما می‌تواند از منابع مختلفی از جمله الکتریکی، اصطکاک و شعله‌های آتش باز به وجود بیاید. پس از شعله ور شدن حریق، آتش به تولید گرما ادامه می‌دهد تا خود را حفظ کند و این موضوع باعث گسترش و تشدید آن می‌شود. گرمای به وجود آمده می‌تواند باعث ایجاد جراحات سوختگی و احتراق سایر مواد قابل احتراق شود. گرمای تولید شده همان چیزی است که آتش را حفظ می‌کند و آن را روشن نگه می‌دارد.

گرما به عنوان یک عامل در مثلث آتش نقش بسیار مهمی را در تعیین نقطه اشتعال و نقطه آتش ایفا می‌کند. نقطه اشتعال دمایی است که در آن یک ماده مشتعل می‌شود. در حالی که نقطه آتش دمایی است که در آن مواد به سوختن خودشان ادامه می‌دهند. دانستن این دو نقطه برای پیشگیری از آتش‌سوزی و درک خطر وجود مواد شیمیایی و خاص در محیط بسیار مهم است.

منابع گرما

با توجه به اینکه این ضلع از مثلث آتش نقش بسیار مهمی را در افزایش حریق و آتش‌سوزی دارد، باید منابع گرمایی که باعث شدت گرفتن آتش می‌شوند را بشناسید. خورشید، صاعقه و … نمونه‌هایی از منابع طبیع گرما هستند. برخی از منابع گرما نیز ساخت دست بشر می‌باشند که می‌توان به تجهیزات جوش، وسایل پخت و پز و کبریت اشاره کرد.

سوخت: عنصر دوم

عنصر دوم در مثلث آتش، سوخت است. آتش مانند یک ماشین برای کار کردن به سوخت نیاز دارد. سوخت به هر ماده قابل احتراق اطلاق می‌شود که می‌تواند در معرض حرارت و اکسیژن بسوزد. انواع مختلفی از سوخت‌ها وجود دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به مواد طبیعی مانند چوب، کاغذ و برگ اشاره کرد. همچنین یک سری مواد مصنوعی مانند بنزین، پلاستیک و … نیز باعث ایجاد آتش‌سوزی می‌شوند. لازم به توضیح است که سوخت‌های مختلف با سرعت‌ها و دماهای مختلف می‌سوزند و شعله ور شدن آن‌ها دودهای مختلفی را تولید می‌کند.

فلاش اور یکی از پدیده‌های مرگبار در آتش‌سوزی است که رخ می‌دهد که تمام مواد قابل احتراق در یک اتاق به طور همزمان به دمای احتراق خود می‌رسند و شعله ور می‌شوند. هنگامی که این پدیده اتفاق می‌افتد، گازهای گرم شده شعله ور می‌شوند و یک گلوله آتش بزرگ ایجاد می‌کنند که اتاق را در بر می‌گیرد. بنابراین، نگهداری صحیح و دور از یکدیگر منابع سوخت برای پیشگیری از وقوع آتش‌سوزی‌های شدید بسیار مهم است

اکسیژن: عنصر سوم

ضلع سوم مثلث آتش، اکسیژن است. نقش اکسیژن در آتش‌سوز کمک به اکسید شدن یا شکستن مولکول‌های سوخت برای ایجاد احتراق و تولید گرمای بیشتر است. اکسیژن موجود در هوای اطراف به داخل فضای در حال سوختجذب می‌شود و با سوخت واکنش نشان می‌دهد و آتش را داغ‌تر و روشن‌تر می‌کند. اکسیژن به عنوان یک اکسید کننده عمل می‌کند و بدون آن آتش‌سوزی وجود نخواهد داشت. اکسیژن از احتراق پشتیبانی می‌کند و تامین کافی اکسیژن می‌تواند باعث شود تا شعله ور شدن آتش سریع‌تر، داغ‌تر و بیشتر شود.

در هنگام آتش‌سوزی، اکسیژن به طور مداوم از هوای اطراف پخش می‌شود. با باز کردن درب و یا پنجره، اکسیژن زیادی وارد محیط می‌شود که این موضوع باعث شعله ور شدن آتش خواهد شد. مقدار اکسیژن موجود می‌تواند بر سرعت و شدت شعله تاثیر بگذارد. به طور مثال، در آتش‌سوزی‌های جنگلی، غلظت اکسیژن همراه با رطوبت و باد نقش مهمی در تعیین شدت و گسترش آتش دارد. برای خاموش کردن هر نوع حریقی، می‌توانید با خفه کردن آتش با ماده‌ای که جریان اکسیژن را مسدود می‌کند، منبع اکسیژن را حذف کنید.

تفاوت مثلث آتش با هرم آتش چیست؟

از سال‌ها قبل مفهومی به نام مثلث آتش وجود داشت که نشان می‌داد آتش سوزی و حریق به دلیل ترکیب سوخت، گرما و اکسیژن رخ می‌دهد. حتی علامت مثلث آتش به عنوان علائم هشداردهنده در محیط‌های مختلف استفاده می‌شد. با این حال تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شد که نشان داد عنصر چهامی نیز به غیر از موارد ذکر شده روی آتش سوزی تاثیر می‌گذارد و آن «واکنش زنجیره شیمیایی» است. از همین جهت هرم آتش به عنوان نسخه تکمیل شده مثلث آتش شناخته می‌شود که به آن عنصر چهارمی اضافه شده است.

بر اساس هرم آتش، برای اینکه آتش سوزی رخ بدهد لازم است که 4 عنصر اصلی وجود داشته باشد. این چهار عنصر شامل سوخت، گرما، اکسیژن و واکنش زنجیره شیمیایی هستند که هر یک از آن‌ها می‌توانند شدت حریق را افزایش دهند. در عین حال حذف هر یک از عناصر ضروری ذکر شده نیز می‌تواند منجر به خاموش شدن آتش گردد. بنابراین، مطابق با هرم آتش دیگر با حذف سوخت، گرما و اکسیژن نمی‌توان اطفای حریق را انجام داد؛ بلکه لازم اگر واکنش زنجیره شیمیایی نیز وجود دارد آن را نیز حذف کرد.

هرم آتش از چه اجزایی تشکیل شده است؟

برای وقوع آتش و شدت گرفتن آن لازم است که هر 4 عنصر اصلی وجود داشته باشند. هر یک از این 4 عنصر اصلی شدت بیشتری بگیرند و یا به دلیل اطفای حریق نادرست، میزان آن‌ها افزایش پیدا کند؛ احتمال شعله ور شدن حریق و ایجاد واکنش‌های بعدی خطرناک وجود دارد. 4 اجزای اصلی در هرم آتش را می‌توان به موارد زیر تقسیم‌بندی کرد.

• سوخت: اولین وجه از هرم، سوخت است. هر ماده‌ای که بتواند بسوزد در این زیر گروه قرار می‌گیرد و می‌تواند باعث ایجاد آتش سوزی خطرناک گردد.
• گرما: گرما یا همان حرارت می‌تواند عامل دیگری برای ایجاد احتراق باشد. هر چقدر حرارت بیشتری در محیط وجود داشته باشد، شانس وقوع آتش سوزی نیز بالاتر است.
• عامل اکسید کننده: عامل اکسید کننده که در واقع همان اکسیژن است، وجه سوم هرم آتش را تشکیل می‌دهد. وجود اکسیژن برای ایجاد اشتعال و آتش سوزی ضروری است.
• واکنش زنجیره‌ای شیمیایی: واکنش زنجیره‌ای شیمیایی برای تامین انرژی کافی جهت تولید احتراق ضروری است. این واکنش زنجیره‌ای است که انرژی مورد نیاز و واکنش کافی جهت تولید احتراق را فراهم می‌کند. این واکنش به تنهایی قادر به ایجاد آتش نیست.

منظور از واکنش زنجیره‌ای در حریق چیست؟

وجه سوم اضافه شده به مثلث آتش همین واکنش زنجیره‌ای است که شاید برای بسیاری از افراد ابهام ایجاد کرده باشد. واکنش زنجیره‌ای در واقع نشان می‌دهد که حتی اگر آتش شعله ور شود، احتمال ادامه آتش سوزی را چندین برابر می‌کند. تا زمانی که یکی از عوامل مثلث حریق حذف نشوند، این واکنش زنجیره‌ای ادامه پیدا می‌کند که معمولا به عنوان یک واکنش شیمیایی گرمازا شناخته شده و با ایجاد حرارت و نور ادامه پیدا می‌کند. بنابراین، واکنش زنجیره وابسته به سه عامل اصلی در مثلث آتش است و زمانی که یکی از این عوامل از بین بروند و تمام شوند، واکنش زنجیره‌ای نیز عملا تمام شده است و به تنهایی عامل ایجاد کننده آتش نیست.

نحوه اطفای حریق با توجه به مثلث آتش

زمانی که نیاز به نصب سیستم اطفا حریق در ساختمان و مراکز صنعتی را دارید، باید بدانید که با توجه به عناصر مثلث آتش چگونه آتش را خنثی کنید. خاموش کردن آتش مستلزم حذف یک یا چند عنصر از مثلث آتش است. متداول‌ترین روش برای اطفای حریق،استفاده از کپسول آتش‌نشانی یا آب برای حذف سوخت یا کاهش دما (بسته به کلاس حریق) است .

هر یک از انواع کپسول آتش نشانی موجود در فایر باکس با حذف یک یا چند عنصر مثلث آتش عملکرد خوبی از خود نشان می‌دهند. به عنوان مثال کپسول آتش‌نشانی پودر خشک حاوی یک پودر شیمیایی خشک است که می‌تواند به عنوان یک مانع شناخته شود و واکنش شیمیایی آتش را قطع کند. در برخی از مواقع نیز می‌توان از آب برای خنک کردن منبع گرما استفاده کرد تا یکی دیگر از اضلاع مثلث آتش را غیر فعال نمود. حذف اکسیژن نیز می‌تواند به عنوان یک راه حل موثر برای خاموش کردن آتش شناخته شود که معمولا از پودر، خاک یا شن برای حذف آن استفاده می‌گردد.

مهار مثلث آتش با تجهیزات به سازان سرای مهر آهنگ

مهار هر یک از اضلاع مثلث آتش باعث متوقف شدن آتش و در نهایت اطفای آن می‌شود. برای مهار آتش‌سوزی‌های کلاس مختلف باید از کپسول‌های آتش نشانی مناسب استفاده کنید که هر کدام عملکرد مناسبی را برای نوع خاصی از حریق نشان می‌دهند. شرکت به سازان سرای مهر آهنگ، بهترین شرکت برای ارائه تجهیزات سیستم اعلام حریق و اطفای حریق است که محصولات خود را با کیفیت بالا به شما عرضه می‌کند.