معرفی انواع خاموش کننده‌های دستی و خودکار + راهنمای انتخاب

آتش یک واکنش شیمیایی است که می‌تواند در هر فضایی رخ بدهد. برای مهار آتش راهی به غیر از استفاده از محصولات مختلف در سیستم اطفا حریق نیست. انواع خاموش کننده ها را می‌توان بسته به مواد تشکیل دهنده به 5 نوع اصلی تقسیم بندی کرد که هر کدام در خاموش کننده‌های آتش نشانی به کار می‌روند. بسته به اینکه قرار است این خاموش کننده‌ها در کجا قرار بگیرند، باید حتما نوع مناسبی از آن‌ها را سفارش داد که در ادامه مقاله قصد بررسی آن‌ها را داریم.

طبقه بندی و کلاس بندی آتش

قبل از توضیح در مورد انواع خاموش کننده ها باید بدانید که همه آتش‌ها برابر نیستند. طبقات مختلف آتش بر اساس نوع ماده‌ای که آتش شروع می‌شود، کنترل خواهد شد. بنابراین، باید حتما افراد با آن انواع کلاس‌های آتش آشنا باشند تا بتوانند از خاموش کننده‌های خوب در جای مناسب استفاده کنند.

• آتش کلاس A:  آتش های کلاس A آتش سوزی در مواد قابل احتراق معمولی مانند چوب، پارچه، کاغذ، لاستیک و بسیاری از پلاستیک ها هستند.
• آتش کلاس B: در کلاس های آتش سوزی، آتش کلاس B آتش سوزی در مایعات قابل اشتعال یا گازهای قابل اشتعال، مشتقات نفتی، قطران، روغن ها، رنگ های روغنی، حلال ها، لاک ها یا الکل ها است. به عنوان مثال، آتش سوزی های ، بنزین و نفت سفید از انواع آتش های کلاس B هستند
• آتش کلاس C: آتش سوزی کلاس C عبارت است از سوزاندن گازهای قابل اشتعال که می تواند بسیار خطرناک و به شدت انفجاری باشد. اینها شامل گازهایی مانند بوتان و پروپان در کپسول های گاز است که استفاده گسترده در صنعت و زندگی روزمره انسان ها دارد . مثلا این گاز بعث ایجاد شعله در اجاق گازهای کمپینگ و باربیکیوهای گازی خانگی میشوند
• آتش کلاس D: در صورت اشتعال فلزات قابل اشتعال از جمله منیزیم، لیتیوم و پتاسیم رخ می‌دهد.

• آتش کلاس E: در صورت آتش گرفتن تجهیزات الکتریکی مانند کامپیوتر و لپ تاپ، این نوع آتش رخ می‌دهد.

• آتش کلاس F: آتش سوزی های کلاس F که در اثر آتش گرفتن روغن ها و یا چربی هایی که برای  پختن مواد غذایی و در آشپز خانه ها استفاده ایجاد می شوند ایجاد میشود . این آتش سوزی ها زمانی اتفاق می افتد که روغن ها یا چربی های مذکور به نقطه اشتعال خود می رسند – در این مورد، نقطه اشتعال حدود 315 درجه سانتی گراد است. در دمای 340 درجه سانتی‌گراد، روغن‌ها و چربی‌ها می‌توانند به خود اشتعالی دست یابند – یعنی می‌توانند بدون شعله یا منبع اشتعال دیگر آتش بگیرند. این آتش سوزی ها می توانند بسیار خطرناک باشند و می توانند خیلی سریع گسترش یابند.

انواع خاموش کننده از نظر نحوه عملکرد

از نظر نحوه عملکرد می‌توان انواع خاموش کننده‌ها را به دو دسته دستی و خودکار تقسیم بندی نمود. خاموش کننده‌های دستی شامل کپسول‌های آتش نشانی کوچک تا بزرگی هستند که برای فعال کردن آن‌ها حتما باید اهرم کپسول را فشار داد؛ اما خاموش کننده‌های خودکار به دلیل حسگرهای خاصی که دارند، می‌توانند به صورت خودکار و بدون نیاز به دخالت دست عمل کنند.

خاموش کننده‌های دستی

یکی از انواع خاموش کننده‌های موجود در بازار، خاموش کننده دستی است که با همان کپسول‌های آتش نشانی معمول موجود در بازار شناخته می‌شود. این نوع خاموش کننده قابل حمل بوده و دارای انواع مختلفی بر اساس ماده موثره داخل آن می‌باشد. بدیهی است که برای دستیابی به بهترین عملکرد این محصول، باید حتما از مواد تشکیل دهنده آن و تناسب با نوع حریق احتمالی مطمئن شد. به دلیل اینکه باید برای استفاده از آن حتما افراد اقدام کنند، نام این محصول خاموش کننده دستی شناخته می‌شود. این خاموش کننده‌ها معمولا در داخل جعبه آتش نشانی فلزی و استیل قرار می‌گیرند.

خاموش کننده‌های خودکار  اتوماتیک)

خاموش کننده‌های خودکار به آن دسته از محصولاتی که در تجهیزات اطفا حریق استفاده می‌شوند و به محض تشخیص حرارت، دود و سایر المان‌های نشان‌دهنده آتش سوزی واکنش نشان می‌دهند و باعث خاموش کردن آتش به صورت خودکار می‌گردند. اسپرینکلر یکی از پرکاربردترین خاموش کننده‌های خودکار است که به محض بالا رفتن دمای آن، یک حباب داخل آن می‌شکند و به دلیل اختلاف فشاری که ایجاد می‌کند، باعث خروج سریع آب و تخلیه آن روی سطح می‌گردد. خاموش کننده‌های خودکار برای اطفای حریق سریع الزامی هستند، اما در بعضی از مواقع هنگام تشخیص دچار مشکل می‌شوند.

استفاده از انواع خاموش کننده‌ها چه ضرورتی دارد؟

حریق جزء اتفاقاتی است که متاسفانه خبر نمی‌دهد و می‌تواند خطرات جدی را برای انسان به همراه داشته باشد. نه تنها مال و تجهیزات داخل یک خانه یا محیط به دلیل آتش می‌سوزند و از بین می‌روند، احتمال به خطر افتادن جان انسان‌ها نیز وجود دارد. استفاده از انواع خاموش کننده‌ها در محیط برای داشتن واکنش سریع الزامی بوده و باید با دقت انجام شود. تجربه ثابت کرده که اگر خاموش کننده‌ها به صورت صحیح توسط افراد حاضر در محیط استفاده شوند، شانس شعله ور شدن حریق و اتفاقات ناگوار از جمله انفجار به حداقل می‌رسد. چرا که عملا خاموش کننده‌ها هستند که به سرعت یکی از اجزای مثلث آتش را مهار می‌کنند.

با این حال باید از انواع خاموش کننده‌ها بر اساس نیاز محیط استفاده نمود. چرا که هر یک از حریق‌ها و آتش سوزی‌های رخ داده خطرات متفاوتی دارند و استفاده از خاموش کننده نامناسب نه تنها تاثیر مثبتی روی آتش ندارد، بلکه می‌تواند باعث شعله ور شدن بیش از حد آتش و خطرات بیشتر گردد. از این جهت مشورت با افراد متخصص برای خرید انواع خاموش کننده‌های مناسب محیط بر اساس خطرات احتمالی، به شدت توصیه می‌شود. همچنین آموزش دادن به افراد جهت استفاده از خاموش کننده‌های دستی برای واکنش سریع آن‌ها به محض وقوع آتش سوزی ضروری است و باید همه این موارد را با دقت دنبال کرد.

انواع خاموش کننده های دستی نوع و کاربرد

خاموش کننده‌های آتش نشانی باید یکی از سه ضلع آتش یعنی اکسیژن، سوخت و گرما را تحت تاثیر قرار دهند تا حریق به طور ایمن اطفا شود. انواع خاموش کننده های آتش نشانی هر کدام برای خاموش کردن آتش در کلاس بندی‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. پس باید در کنار سیستم اعلام حریق در محیط‌های مختلف، از این خاموش کننده‌های مناسب نیز استفاده کرد.

یافته هایی اخیر به چهار ضلعی حریق اشاره دارد

اکسیژن، گرما و سوخت اغلب به عنوان “مثلث آتش” شناخته می شوند. عنصر چهارم یعنی واکنش شیمیایی را اضافه کنید و در واقع یک “چهاروجهی” آتش خواهید داشت. نکته مهمی که باید به خاطر داشته باشید این است: هر یک از این چهار چیز را بردارید، آتش نخواهید داشت و یا آتش خاموش می شود.

اساساً کپسول های آتش نشانی با از بین بردن یک یا چند عنصر مثلث/چهارضلعی آتش را خاموش می کنند.

ایمنی آتش سوزی، در ابتدایی ترین حالت، بر اساس اصل جدا نگه داشتن منابع سوخت و منابع احتراق است.

خاموش کننده آتش نشانی بر پایه آب

یکی از انواع کپسول‌های خاموش کننده آتش نشانی، کپسول بر پایه آب است. این کپسول‌ها در آتش سوزی‌هایی که مواد جامد قابلیت اشتعال دارند، استفاده می‌شوند. ویژگی مهم این خاموش کننده‌ها، اثر خنک کنندگی شدید آن‌ها است که باعث می‌شود حرارت آتش به حداقل برسد.

موارد مصرف خاموش کننده‌های بر پایه آب

این کپسول‌های آتش نشانی می‌توانند در همه جا استفاده شوند. چرا که امکان خاموش کردن آتش‌های کلاس  A و B را دارند. این کپسول‌ها می‌توانند برای کارخانه‌های کاغذسازی و نساجی و در محیط‌های خانگی در کنار خاموش کننده‌های CO2 استفاده شوند.

موارد منع مصرف خاموش کننده‌های بر پایه آب

• آتش‌سوزی الکتریکی (باعث برق گرفتگی)
• آتش پخت و پز، مانند آتش تابه (آتش کلاس F)
• آتش سوزی شامل گازهای قابل اشتعال مانند متان و بوتان (آتش سوزی کلاس C)
• آتش سوزی شامل مایعات قابل اشتعال مانند بنزین و رنگ (آتش سوزی کلاس B)

در تکنولوژی های جدید آب به صورت مه پاش توسط پمپ و نازل های مخصوص بر روی حریق پاشیده میشود که میتواند در زمان بسیار کوتاهی دما و اکسیژن محیط را تا حد قابل توجهی کاهش دهد این روش برای اطفاء تمام کلاس های حریق مورد استفاده قرار گیرد. شرکت فنی مهندسی بهسازان از جمله شرکت های معتبر در ایران است که میتواند این تکنولوژی را برای شما تامین و نصب نماید .

خاموش کننده بر پایه فوم

نوع دیگری از انواع خاموش کننده های دستی آتش نشانی، خاموش کننده‌های بر پایه فوم هستند. این خاموش کننده‌ها معمولا با فوم  AFFF پر میشوند.  این مدل از کپسول های آتش نشانی به دو روش حریق را اطفاء میکند

• با توجه به اینکه فوم در این کپسول آتش نشانی با آب ترکیب میشود و کلا پایه تشکیل فوم نیز آب است باعث کاهش دمای حریق میشود .
• فوم گسترش یافته بر روی حریق باعث ایجاد لایه روی حریق شده و از ورود هوا و در نتیجه اکسیژن به حریق جلوگیری میکند تا آتش خفه شود و از شعله ور شدن مجدد آن جلوگیری کند. در واقع این خاموش کننده مانعی بین مایع و شعله ایجاد می‌کند.

موارد استفاده از خاموش کننده بر پایه فوم

این کپسول‌ها برای مکان‌هایی با خطرات آتش سوزی متعدد مانند هتل‌ها، دفاتر و گاراژها مورد استفاده قرار می‌گیرند و می‌توانند تمامی آتش سوزی‌های کلاس A و B را مهار کنند.

موارد منع استفاده از خاموش کننده‌های بر پایه فوم

• آتش پخت و پز شامل روغن های خوراکی (آتش‌های کلاس F)
• آتش سوزی با گازهای قابل اشتعال (آتش سوزی کلاس C)

خاموش کننده بر پایه پودر

کپسول آتش نشانی پودر خشک جزء محصولات متنوع است که در سیستم اطفا حریق به کار می‌رود. این نوع خاموش کننده برای هر نوع آتشی قابل استفاده است. با این حال باید توجه داشت که استفاده از آن در محیط‌های سربسته با احتمال حضور انسان در حریق توصیه نمی‌شود. این کپسول‌ها می‌توانند آتش را خفه کنند. آن‌ها مانند یک مانع بین منبع اکسیژن و سوخت قرار می‌گیرند. از این رو برای انواع آتش‌ها و سرکوب آن‌ها با سرعت زیاد قابل استفاده‌اند. معمولا این نوع کپسول های آتش نشانی برای حریق های کلاس E  یا همان حریق هایی که به واسطه برق ایجاد میشوند کابرد موثر ندارند.

مواد استفاده از خاموش کننده‌های پودر خشک

خاموش کننده‌های پودر خشک در داخل و خارج از منزل قابل استفاده‌اند. این خاموش کننده‌ها برای اطفای حریق انواع آتش از جمله مواد شیمیایی، سوخت و وسایل نقلیه و … قابل استفاده‌اند. برای کارگاه‌های بزرگ و کوچک، محیط‌های صنعتی و … می‌توان از این خاموش کننده استفاده کرد. این محصول برای خاموش کردن آتش کلاس A، B و C استفاده می‌شود. همچنین برای خاموش کردن آتش الکتریکی بیش از 1000 ولت نیز مناسب است.

موارد منع استفاده از خاموش کننده‌های پودر خشک

• حریقی که با روغن هایی که برای پخت غذا در آشپزخانه ها استفاده میشود، ایجاد میگردد (آتش سوزی کلاس F)
• آتش سوزی شامل وسایل الکتریکی کمتر از 1000 ولت
• آتش سوزی در فضاهای بسته

در نتیجه کپسول آتش نشانی پودر و گاز :

• یک گزینه همه کاره، استفاده از کپسول آتش نشانی پودری برای آتش سوزی های کلاس A (جامدات قابل اشتعال)، B (مایعات قابل اشتعال) و C (گازهای قابل اشتعال) مناسب است. آنها همچنین می توانند در آتش سوزی های الکتریکی شامل تجهیزات الکتریکی زیر 1000 ولت، بدون ایجاد احتمال ایجاد برق گرفتگی برای کاربر استفاده شوند.

خاموش کننده‌های آتش نشانی CO2

یکی دیگر از انواع خاموش کننده های آتش نشانی که در محیط‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، خاموش کننده آتش نشانی CO2 است. این کپسول آتش نشانی با نام دی اکسید کربن نیز شناخته می‌شود و برای آتش سوزی‌های الکتریکی استفاده می‌گردد. این کپسول‌های آتش نشانی می‌توانند دی اکسید کربن را جایگزین اکسیژن در محیط که در آن حریق بوجود آمده کنند. این موضوع باعث می‌شود تا حریق خاموش خفه شده و دیگر اکسیژنی برای اشتعال مجدد این آتش وجود نداشته باشد. باید بدانید که این کپسول‌های آتش نشانی، آتش را خنک می‌کنند. و علاوه بر آن اکسیژن را با دی اکسید کربن جایگزین می‌کنند و سوخت را حذف خواهند کرد. از این رو برای خاموش کردن آتش سوزی‌های الکتریکی، این خاموش کننده‌ها بسیار مناسب هستند.

موارد استفاده از خاموش کننده آتش نشانی دی اکسید کربن

از خاموش کننده‌های دی اکسید کربن برای خاموش کردن آتش در تجهیزات مختلف از جمله رایانه، ژنراتور و همچنین آتش سوزی‌های کلاس B استفاده می‌شود. از این رو در محیط‌های اداری و تفریحی و صنعتی استفاده از این خاموش کننده آتش نشانی مفید است.

موارد منع استفاده از خاموش کننده‌های CO2

• آتش سوزی با روغن های قابل استفاده برای پخت غذا (آتش سوزی کلاس F)

خاموش کننده‌های آتش نشانی مرطوب شیمیایی

یکی دیگر از انواع خاموش کننده های آتش نشانی، خاموش کننده مرطوب شیمیایی است. این خاموش کننده می‌تواند برای خاموش کردن آتش سوزی‌های مربوط به روغن پخت و پز در آشپزخانه‌های حرفه‌ای و رستوران‌ها و فست فود مورد استفاده قرار گیرد. کپسول‌های آتش نشانی مرطوب شیمیایی دارای پتاسیم است. این ماده شیمیایی به آرامی بیرون پاشیده می‌شود تا چربی‌ها و روغن‌ها نسوزند. به گونه‌ای که یک لایه روی روغن ایجاد می‌کند تا آتش خفه شود.

موارد استفاده از کپسول آتش نشانی مرطوب شیمیایی

کجا می توان از کپسول های آتش نشانی مرطوب شیمیایی استفاده کرد؟

یک کپسول آتش نشانی مرطوب شیمیایی را می توان در حالات زیر استفاده کرد:

• آتش سوزی کلاس F؛ آتش پخت و پز شامل استفاده از روغن های پخت و پز، چربی ها، گوشت های با چربی زیاد ، روغن زیتون و روغن نباتی
• آتش سوزی کلاس A؛ آتش‌هایی که شامل مواد جامد قابل اشتعال مانند چوب، منسوجات و کاغذ می‌شوند

علاوه بر این، استفاده از برخی از خاموش کننده های شیمیایی موجود در بازار برای اطفاء آتش سوزی کلاس B (آتش سوزی که شامل مایعات قابل اشتعال مانند رنگ، گازوئیل و بنزین است) مجاز است.

اگر می‌خواهید یک کپسول آتش‌نشانی داشته باشید که می‌تواند در چنین آتش‌سوزی‌هایی مورد استفاده قرار گیرد، بررسی برچسب روی کپسول آتش نشانی یا مشورت با یک متخصص ایمنی آتش‌سوزی از قبل ضروری است.

موارد منع استفاده از کپسول آتش نشانی مرطوب شیمیایی

• آتش‌های حاوی مایعات قابل اشتعال (آتش‌های «کلاس B») به جز در موارد خاص که کپسول آتش نشانی حاوی مایعا شیمیایی اطفاء برای این کلاس حریق ساخته شده است
• آتش سوزی شامل گازهای قابل احتراق، مانند متان و بوتان (آتش سوزی کلاس C)
• آتش سوزی‌های برق

خرید و نصب انواع خاموش کننده ها در به سازان سرای مهر آهنگ

هر یک از انواع خاموش کننده های موجود در بازار بسته به نیاز می‌توانند به صورت دستی و یا با اتصال به سیستم اطفا حریق مورد استفاده قرار گیرند. برخی از این خاموش کننده‌ها در جعبه آتش نشانی استیل و فایر باکس فایبرگلاس قرار می‌گیرند تا در صورت اتفاق افتادن حریق بتوان حریق را خاموش کرد. به سازان سرای مهر آهنگ امکان مشاوره با کارشناسان حریق  و خرید انواع خاموش کننده های آتش و همچنین جعبه‌های آتش نشانی برای نصب و قرارگیری این تجهیزات را فراهم کرده است.